ΜΠΕΛΦΑΣΤ: ΜΙΑ ΑΔΙΚΗΜΕΝΗ ΠΟΛΗ

• Αν ψάξετε σε έναν ταξιδιωτικό οδηγό για το Μπέλφαστ, θα δείτε ότι:

Το Μπέλφαστ, ως όνομα προέρχεται από τις ιρλανδέζικες λέξεις Beal Fairste, που σημαίνει «Το στόμα του ποταμού Farset». Αποτελεί την πρωτεύουσα της Βόρειας Ιρλανδίας με πληθυσμό 286.459 κατοίκους και την πρωτεύουσα της ομώνυμης κομητείας με συνολικό πληθυσμό μισό εκατομμύριο κατοίκους.[1]

• Αν ρωτήσετε ένα ντόπιο κάτοικο του Μπέλφαστ για την πόλη του, θα σας πει ότι:

«Το Μπέλφαστ είναι στην κυριολεξία μια χωματερή. Ο πυρήνας του έχει θεμελιωθεί σε γη που πολύ απλά δεν υπήρχε 200 χρόνια πριν. Έριξαν χώμα στη θάλασσα και έτσι χτίστηκε η πόλη. Είναι μια Ρώμη με περισσότερους λόφους, η Ατλαντίδα βγαλμένη από τον ωκεανό. Δύο καθεδρικοί ναοί, μερικές αποβάθρες, λιμάνι, πολλοί λόφοι και βουνά, με δρόμους που αστράφτουν σαν πετράδια, σαν μικρά περιδέραια από αστέρια.» [2]

• Αν ρωτήσετε , όμως, την πλειοψηφία των ανθρώπων της γης τι γνωρίζετε για το Μπέλφαστ, θα σας μιλήσουν κυρίως:

Για τον IRA και τον UDA, για βόμβες, για Sinn Fein, για νεκρούς, για καθολικούς και προτεστάντες που αλληλοσκοτώνονται, για τη «Ματωμένη Κυριακή» και για την ταινία Στο όνομα του Πατρός με τον Daniel Day Lewis, μια ταινία για έναν νεαρό καθολικό που συνελήφθη και βασανίστηκε από τους Άγγλους, κατηγορούμενος αδίκως για μια έκρηξη βόμβας σε παμπ στο Surrey της Νότιας Αγγλίας . [3]

Δεν είναι άδικο αυτό για μια πόλη ;

Δεν είναι άδικο που λίγοι γνωρίζουν για το λιμάνι του Μπέλφαστ, εκεί όπου το 1912 κατασκευάστηκε ο Τιτανικός ; Ή για τους πολυάριθμους πολιτιστικούς χώρους ; Ή ακόμα για το γεγονός ότι η πόλη θεωρείται από τις πιο «πράσινες» στη Μεγάλη Βρετανία;

Γιατί η πόλη είναι χωρισμένη σε δύο στρατόπεδα;

Ο Joe Lavel είναι ιδιοκτήτης της εταιρίας City Sightseeing Belfast και ξεναγεί τους τουρίστες στις συνοικίες της πόλης όπου σημειώθηκαν βίαια επεισόδια. «Στο Μπέλφαστ αυτό είναι σχεδόν το μόνο που έχουμε να προσφέρουμε», δηλώνει ο ίδιος. «Αυτό άλλωστε ζητούν και οι περισσότεροι πελάτες μου». Πολλά τέτοια γραφεία έχουν δημιουργηθεί στην πόλη, άλλα προβάλλοντας αμερόληπτα και τις καθολικές και τις προτεσταντικές συνοικίες και άλλα προβάλλοντας (μεροληπτικά) μόνο τη μια πλευρά, όπως το γραφείο Coiste που αποτελείται από πρώην μαχητές του IRA, του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού, το οποίο ασχολείται αποκλειστικά με τις καθολικές περιοχές. [4]

Γιατί όμως υπήρχε και υπάρχει αυτό το μίσος μεταξύ των κατοίκων της ίδιας πόλης ;

Όλα ξεκίνησαν το 1172, όταν ο Άγγλος βασιλιάς Ερρίκος ο Β’ εισβάλλει στην Ιρλανδία και αυτοανακηρύσσεται κυβερνήτης της. Μέχρι και το 17^ο αιώνα σημειώνονται πολλές εξεγέρσεις των Ιρλανδών, όλες όμως καταπνίγονται στο αίμα. Κομβικό σημείο της ιστορίας αποτελεί το έτος 1690, όταν ο Γουλιέλμος Γ’ της Οράγγης, βασιλιάς της Αγγλίας και της Σκωτίας, ο οποίος είχε επιβάλλει στη χώρα του τον προτεσταντισμό, νικά τον Ιρλανδό βασιλιά Ιάκωβο το Β’ στη μάχη του Μπουν και εξασφαλίζει την υπεροχή των προτεσταντών για πολλά χρόνια. Η νίκη αυτή γιορτάζεται ακόμα και σήμερα στις προτεσταντικές συνοικίες του Μπέλφαστ.

Το 1916, η προσπάθεια των Ιρλανδών να απελευθερωθούν από τους Άγγλους και να επιβάλλουν την καθολική θρησκεία σε ολόκληρη την Ιρλανδία, εκφράζεται με το νεοϊδρυθέν κόμμα Sinn Fein (Εμείς Μόνοι Μας) και με το στρατιωτικό του στέλεχος IRA (Irish Republic Army). To 1921, η Ιρλανδία διχοτομείται και ιδρύεται το Ελεύθερο Ιρλανδικό Κράτος, ενώ η βρετανική κυβέρνηση ιδρύει τη χωριστή επαρχία της Βόρειας Ιρλανδίας, που αποτελείται από τις 6 κυρίως προτεσταντικές περιφέρειες της χώρας. Το 1937, το Ελεύθερο Ιρλανδικό Κράτος αποκτά πλήρη κυριαρχία και ανεξαρτησία από τη Βρετανία και μετονομάζεται σε EIRE, καταβάλλοντας συνεχείς προσπάθειες να επανενώσει τη διχοτομημένη χώρα. Με την ίδρυση του IRA ξεκινάει μια μεγάλη διαμάχη μεταξύ αυτού, του αγγλικού στρατού και των προτεσταντικών στρατιωτικών οργανώσεων UDA και UVF. Οι τελευταίες αποτελούνται από Άγγλους εποίκους, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι στην περιοχή από το 17^ο αιώνα. Η διαμάχη αυτή θα κορυφωθεί την περίοδο 1969-1998 την επονομαζόμενη και ως «The Troubles», κατά την οποία 3500 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους[5].

Ξεχωριστά γεγονότα σε αυτήν την περίοδο αποτελούν η «Ματωμένη Κυριακή», η ιστορία του Bobby Sands και η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής:

• Ματωμένη Κυριακή (Bloody Sunday)

Την Κυριακή, 30 Ιανουαρίου του 1972 στην πόλη Londonderry [6], μια ειρηνική διαδήλωση καθολικών ενάντια στους Άγγλους και στις άσχημες συνθήκες διαβίωσης, κατέληξε στο θάνατο 13 ανθρώπων από πυρά Άγγλων παραστρατιωτικών. Το αποτέλεσμα ήταν να προσχωρήσουν στον IRA πολλοί καθολικοί, οι οποίοι κρατούσαν μια ουδέτερη στάση μέχρι τότε, ο δε IRA εξαπολύει ένα μπαράζ βομβιστικών επιθέσεων τόσο στη Βόρειο Ιρλανδία όσο και σε βρετανικό έδαφος. .Η Ματωμένη Κυριακή έγινε τραγούδι («Sunday Bloody Sunday», U2) καθώς και ταινία («Bloody Sunday» του Ιρλανδού σκηνοθέτη Paul Greengrass).[7]

• Bobby Sands

Ο Bobby Sands γεννήθηκε το 1954 στο βόρειο Μπέλφαστ. Η ζωή στην γκετοποιημένη, υποβαθμισμένη γειτονιά τον παρακίνησε να δραστηριοποιηθεί από πολύ νωρίς. Στα 18 του χρόνια έγινε μέλος του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA). Το 1976 συλλαμβάνεται έπειτα από βομβιστική επίθεση και ανταλλαγή πυρών. Ο Bobby τη στιγμή της έκρηξης και των γεγονότων που ακολούθησαν, βρισκόταν μέσα σε ένα αμάξι λίγο πιο κει και η Αστυνομία βρήκε πάνω του ένα ρεβόλβερ. Με αυτά τα «αποδεικτικά στοιχεία» προσάγεται σε δίκη μαζί με άλλους τρεις συντρόφους του, αφού πρώτα υποβάλλεται σε εξουθενωτική εξαήμερη ανάκριση και υφίσταται κάθε λογής βασανιστήρια. Ο δικαστής παραδέχεται ότι τα «αποδεικτικά στοιχεία» είναι σαθρά, ωστόσο τον καταδικάζει μαζί με τους συντρόφους του σε δεκατέσσερα χρόνια κάθειρξη (έκαστος) για οπλοκατοχή (το ένα και μοναδικό ρεβόλβερ). Τον μεταφέρουν στη φυλακή της οδού Cramlin, όπου περνά τις πρώτες 22 ημέρες ολόγυμνος και σε τέλεια απομόνωση. Έπειτα μεταφέρεται στην Πτέρυγα Η του Long Kesh, όπου μαζί με άλλους συγκρατούμενούς του ξεκινούν τη διαμαρτυρία της «κουβέρτας» (δεδομένου ότι δεν τους επιτρεπόταν να φορούν τα πολιτικά τους ρούχα, αφού δεν τους αναγνώριζαν ως πολιτικούς κρατούμενους). Γίνεται ο βασικός εκπρόσωπος της διαμαρτυρίας και έρχεται συνεχώς σε αντιπαράθεση με το καθεστώς της φυλακής. Στις 19 Δεκεμβρίου 1980, ο Bobby Sands ανακοινώνει ότι αρχίζει πρώτος απεργία πείνας και μάλιστα, δυο εβδομάδες πριν από τους υπόλοιπους συγκρατούμενούς του, ώστε, εάν πεθάνει, ο θάνατός του να εξασφαλίσει την ικανοποίηση των αιτημάτων τους. Στις 30 Μαρτίου (31η ημέρα απεργίας πείνας), εξελέγη αντιπρόσωπος της περιοχής του στις δημοτικές εκλογές. Στις 1.15 π.μ. της 5ης Μαΐου 1981 ύστερα από 67 μέρες χωρίς φαϊ αφήνει την τελευταία του πνοή. Ήταν μόλις 27 ετών. Η ζωή του έγινε πρόσφατα ταινία. ( «Hunger» του Άγγλου σκηνοθέτη Steve McQueen). [8]

• Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής

Στις 10 Απριλίου του 1998 ανακοινώνεται η πρώτη συμφωνία μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, στην οποία συνομιλούν για πρώτη φορά δύο μεγάλες προσωπικότητες της χώρας, ο ηγέτης του Sinn Fein Jerry Adams και ο ηγέτης των Προτεσταντών Αιδεσιμώτατος Ian Paisley μαζί με τους Πρωθυπουργούς της Αγγλίας και της Ιρλανδίας. Σε αυτήν τη συμφωνία η δημοκρατία της Ιρλανδίας (EIRE) αποσύρεται από την ιστορική της απαίτηση για ένωση με τη Βόρειο Ιρλανδία, δίνονται πολλές ελευθερίες στους καθολικούς και σχηματίζεται μια κυβέρνηση με πρωθυπουργό το μετριοπαθή προτεστάντη David Trimble. Αποφασίζεται επίσης ο πλήρης αφοπλισμός των στρατιωτικών ομάδων των δύο παρατάξεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμφωνία αυτή αποκαλείται από τους Ενωτικούς Συμφωνία του Μπέλφαστ για να μην υπάρχει κανένας συσχετισμός με τις καθολικές αργίες. [9]

Στις 15 Αυγούστου 1998, ο επονομαζόμενος Πραγματικός IRA ( Real IRA ), ο οποίος διασπάστηκε απο τον IRA καθώς διαφωνούσε με τη συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής προκάλεσε τη σφαγή της Omagh. Σε αυτήν την πόλη 100 χλμ. δυτικά του Μπέλφαστ , οι αρχές δέχτηκαν 3 απειλητικά τηλεφωνήματα σχετικά με την ύπαρξη βόμβας στο δικαστικό μέγαρο, Έτσι σχημάτισαν μια περίμετρο ασφαλείας γύρω από το κτίριο, διώχνοντας τον κόσμο από την περιοχή. Το παγιδευμένο με εκρηκτικά αυτοκίνητο βρισκόταν 600 μέτρα μακριά από το δικαστήριο, μια και οι δράστες δεν έβρισκαν χώρο στάθμευσης πιο κοντά. Η έκρηξη που ακολούθησε προκάλεσε το θάνατο 39 ανθρώπων και τον τραυματισμό 250.[10] Ήταν ένα γεγονός που αφύπνισε την κοινή γνώμη και προκάλεσε τη γενική κατακραυγή, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα το σταδιακό αφοπλισμό του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού, ένας αφοπλισμός που ολοκληρώθηκε με την ανακοίνωση του IRA ότι σταματά τον «ένοπλο αγώνα» και θα συνεχίσει να παλεύει για μια ενωμένη Ιρλανδία χρησιμοποιώντας όμως αποκλειστικά δημοκρατικά μέσα. [11]

Και ποια είναι η κατάσταση σήμερα ;

Σήμερα το Μπέλφαστ διοικείται από ένα μεικτό συμβούλιο ενωτικών και δημοκρατικών, ατόμων που μέχρι πρόσφατα ήταν εχθροί . Σε κοινωνικό, όμως, επίπεδο οι διαφορές παραμένουν οι ίδιες. Το παρακάτω απόσπασμα από την εφημερίδα Le Monde Diplomatique είναι διαφωτιστικό : «Από τη βρεφική ηλικία μέχρι και τον θάνατό του, ο καθένας μπορεί να περάσει ολόκληρη τη ζωή του χωρίς να έχει την παραμικρή σχέση με τους απέναντι», διαπιστώνει ο Νιλ Τζάρμαν, διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας Συγκρούσεων (ΙΕΣ), του Μπέλφαστ. Το ΙΕΣ συμπεραίνει σε αναφορά του ότι ο διαχωρισμός είναι εντονότερος απ’ όσο πριν ξεκινήσει η ειρηνευτική διαδικασία. Τριάντα επτά «τοίχοι ειρήνης» χωρίζουν τις κοινότητες, 18 περισσότεροι από όσους υπήρχαν το 1998. Τα δύο τρίτα του πληθυσμού ζουν σε ομοιογενείς συνοικίες. Στις συνοικίες εντάσσονται επίσης τα σχολεία και οι αθλητικές δραστηριότητες. Ράγκμπι και κρίκετ για τους μεν, γαλλικό ποδόσφαιρο και «χάρλινγκ» για τους δε. «Γνώρισα τους πρώτους καθολικούς μου φίλους όταν ήμουν 18, στο πανεπιστήμιο. Είναι κάτι το σύνηθες εδώ», διηγείται ο Νιούτον Έμερσον, δημοσιογράφος και κωμικός, ηλικίας 35 ετών, με καταγωγή από την προτεσταντική Πορταντάουν. «Δεν έρχομαι καθόλου σε επαφή με καθολικούς», διαπιστώνει, θορυβημένη, η Σούζαν, νεαρό στέλεχος επιχείρησης του Μπέλφαστ. «Μεγάλωσα σε προτεσταντική συνοικία, πήγα σε προτεσταντικό σχολείο, ο περίγυρός μου αποτελείται αποκλειστικά από προτεστάντες».

Ο Τζακ, καθολικός ηλικίας 45 ετών, έχει φίλους «από την άλλη πλευρά» : «Συζητάμε για όλα, εκτός από πολιτική. Πριν από τη διαμάχη υπήρχαν πολλές μεικτές οικογένειες. Όμως, κατά τη διάρκεια του πολέμου, όλοι συσπειρώθηκαν στις κοινότητές τους». Εξαιτίας εθνικότητας, αλλά και λόγω ασφάλειας. Για να καταστρέψει τη Β. Ιρλανδία, ο IRA ανατίναζε καταστήματα, κινηματογράφους και εστιατόρια, ορισμένες φορές χωρίς καμία προειδοποίηση. Όσο για τους κομάντος των δογματιστών, αυτοί είχαν ειδικευτεί στο να κάνουν κόσκινο με τα πολυβόλα τους τις παμπ όπου σύχναζαν καθολικοί ή στο να βασανίζουν μέχρι θανάτου «παπιστές» που είχαν απαγάγει στην τύχη. Εάν ο Τζακ και οι παλιότεροι ξαναβρίσκουν με ανακούφιση τους «απέναντι» φίλους τους, οι νέοι αποδεικνύονται πιο σχισματικοί. Παραδόξως, το γεγονός ότι δεν έζησαν τις χειρότερες στιγμές του εμφυλίου τούς καθιστά περισσότερο ανίκανους να συμφιλιωθούν : δεν συνειδητοποιούν τις φρικαλεότητες που απέφυγαν, εκτιμούν πολλοί πενηντάρηδες.

Αγνώριστο μετά την κατάπαυση του πυρός και ταγμένο να υπηρετεί τις ανάγκες των επιχειρήσεων και της κατανάλωσης, το κέντρο του Μπέλφαστ είναι ουδέτερο. Όμως σχεδόν σε όλες τις στάσεις των λεωφορείων υπάρχουν γκράφιτι που γράφουν «ΚΑΤ» («Kill all taigs» : «Θάνατος σε όλους τους καθολικούς») ή «ΚΑΗ» («Kill all huns» : «Θάνατος σε όλους τους προτεστάντες»), έργα νεαρών μαθητών στον δρόμο από ή προς το σχολείο. Το 2002, 68% των νέων ηλικίας 18-25 ετών που προέρχονταν από λαϊκές συνοικίες δεν είχαν μιλήσει ποτέ με «απέναντι» νέους, ενώ 62% δήλωναν ότι είχαν υπάρξει έστω και μία φορά θύματα λεκτικής ή σωματικής βίας με αφορμή τα πιστεύω τους. Τα 35 χρόνια ένοπλης διαμάχης έχουν οδηγήσει σε πόλωση τις κοινότητες, σφυρηλατώντας, μέσα από τις κοινές δοκιμασίες και την αλληλοβοήθεια, αντιφατικά ζεύγη από «εμείς» και «εκείνοι». Το Μπέλφαστ είναι ένα σύμπλεγμα χωριών.

Ο καθένας προσαρμόζεται στη διάχυτη απειλή. Ο Τζόζεφ, φοιτητής στο Σορτ Στραντ, περίφρακτη καθολική συνοικία, δεν πηγαίνει ποτέ με τα πόδια στο κέντρο του Μπέλφαστ, που απέχει μόλις 500 μέτρα. «Εδώ, όλοι παίρνουν ταξί. Κι αν στις τρεις το πρωί δεν βρίσκεις πλέον ταξί, παίρνεις τηλέφωνο τους γονείς σου». Ο Λίαμ εργάζεται στην British Telecom, κοντά στο Βίλατζ. «Απ’ το να κόψω δρόμο, περνώντας μέσα από την επικίνδυνη ζώνη των φιλομοναρχικών, πηγαίνω στο κέντρο με λεωφορείο και από εκεί παίρνω άλλο λεωφορείο για να φτάσω στο γραφείο». Προτιμούν να εργάζονται σε περιβάλλον ομοϊδεατών, και όχι αδικαιολόγητα : παρά τις προσπάθειες του Λονδίνου να καταπολεμήσει τις διακρίσεις, το 19% των καθολικών και το 10% των προτεσταντών δήλωναν, το 2005, ότι είχαν αντιμετωπίσει εχθρική συμπεριφορά, στο γραφείο ή στο εργοστάσιο, κίνητρο της οποίας ήταν οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και μόνο. Στις ομοιογενείς συνοικίες, 11 στους 12 υπαλλήλους μιας επιχείρησης έχουν το ίδιο θρήσκευμα. Το 80% των Βορειοϊρλανδών που προέρχονται από λαϊκά στρώματα δεν θα δέχονταν μία θέση εργασίας στην «άλλη» πλευρά, σύμφωνα με τις ερευνητικές συνεντεύξεις που πραγματοποίησε, το 2002, ο Πίτερ Σίρλοου. Το 88% δεν θα πήγαινε νύχτα σε «αντίπαλη» συνοικία, το 48% και τη μέρα, το 58% δεν θα έκανε εκεί τα ψώνια του, το 13,5% δεν θα πήγαινε απέναντι από το φόβο εξοστρακισμού από την ίδια του την κοινότητα. «Ο φόβος είναι μεταβλητή πολύ πιο καθοριστική απ’ όσο η αλληλεγγύη στην κοινότητα», εκτιμά ο Πίτερ Σίρλοου. [12]

«There is something I should remember, there is a light at the end of the tunnel..», τραγουδούν οι Βορειοϊρλανδοί Therapy. Μήπως είναι όμως πολύ αχνό αυτό το φως ; Και πότε τελικά θα υπάρχουν τίτλοι τέλους σ’ αυτήν την ιστορία ; Σύμφωνα με τους Simple Minds, πολύ γνωστό σκωτσέζικο ποπ συγκρότημα, αυτό θα γίνει όταν ξανατραγουδήσει το παιδί του Μπέλφαστ. Μπορεί και να έχουν δίκιο…

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Belfast
2. Γουίλσον Ρόμπερτ Μακ Λίαμ, Μπέλφαστ Blues, Εξάντας [2002]
3. Οι προσδιορισμοί «προτεστάντες» ή «καθολικοί» αποτυπώνουν περισσότερο την πολιτική ταυτότητα και την κοινότητα προέλευσης, παρά τις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Οι προτεστάντες (54%) του πληθυσμού, γενικά φιλοενωτικοί, τίθενται υπέρ της διατήρησης της ένταξης της Βόρειας Ιρλανδίας στη Μεγάλη Βρετανία. Οι καθολικοί, στην πλειονότητά τους εθνικιστές, αγωνίζονται για την ενοποίηση της νήσου. Οι δημοκράτες καθολικοί (ΙΡΑ, Sinn Fein) και οι φιλομοναρχικοί προτεστάντες [Ένωση για την Άμυνα του Όλστερ (UDA), Δύναμη των Εθελοντών του Όλστερ (UVF)] θεωρούσαν ότι θα πετύχαιναν τον σκοπό τους μόνο διά της βίας.
4. Lety Benoit, Πολιτικός τουρισμός στη Βόρεια Ιρλανδία – Το πεδίο μάχης που έγινε αξιοθέατο, Le Monde Diplomatique, 2.2.2008
5. Εφημερίδα Τα Νέα, 26.10.2001
6. Londonderry είναι η επίσημη ονομασία της πόλης στη Μεγάλη Βρετανία. Ωστόσο, η καθολική κοινότητα ονομάζει την πόλη «Derry». Καθώς οι εθνικιστές πλειοψηφούν στο δημοτικό συμβούλιο, η πόλη ονομάζεται επισήμως «Derry City» στα έγγραφα του συμβουλίου, αλλά το κράτος διατηρεί μέχρι σήμερα το όνομα «Londonderry».
7. http://en.wikipedia.org/wiki/Bloody_Sunday_(1972)
8. http://en.wikipedia.org/wiki/Bobby_Sands
9. http://en.wikipedia.org/wiki/Belfast_Agreement
10. Mooney John & O’ Toole Michael, Black operations – Secret War against the Real IRA, Maverick House [2003]
11. Boyne Sean, The Real IRA – After Omagh, what now?, Jane’s Intelligence Review 24.08.1998
12. Gouverneur Cedric, Ένας βρόμικος εμφύλιος σε μια εύθραυστη ανακωχή – H βαλκανοποίηση της Βόρειας Ιρλανδίας, Le Monde Diplomatique 20.8.2006

Bloody Sunday, Bobby Sands, IRA, UDA, UVF, Βόρειος Ιρλανδία, Μπέλφαστ